Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleneşelendiren bir düzen değildir. Ahbaplık, toplum zarfında insanların cidden nasıl davrandıklarını değil, nasıl davranmaları icap ettiğini gösterir. Ahbaplık, namına uyulmak ve uygulanmak midein vardır. Hak kıymeti nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene etkilemek, sosyal yaşamın gerçekleşmesini yağdırmak lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin katsına kabul edilmesi ve uyulması müstelzim, mutlak mevsuk kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle toplum zarfında insanların hareket ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her dakika mümkündür. “İşte tüze, isim davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir model, bir bütündür.” İnsan-isim, isim-doğa ilişkilerinin insanlığın kuma çıkarı ve huzuru midein evrensel ilkelerle güvence şeşna allıkınmasıdır. Ahbaplık, beşeriyet seviyesi midein göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biriyi kuruntu ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, toplum sözleşmesi, doğa ve insanlar olarak tamlayan reylerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun kuma iyiliğini yağdırmak maksadıyla konulan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, kazı ve seçimın hepsidür. Elan geniş bir tanımıyla tüze, adalete yönelmiş sosyal yaşlakin düzenidir. Ahbaplık Lügat Valörı Ahbaplık kelimesi Arabi “kazı” kökünden gelir ve kazı kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “kazı” kelimesinin çoğheybetli “ilenme’kak”tır. Türk Kıstak Kurumu’na göre tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım güçlükleü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” demeı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet demeında da kullanılır. Teknik Valörı Ahbaplık dönemden döneme değişmiş olduğu midein hala doyurucu bir tanım konstrüksiyonlamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok kabul edilen tanımı ise: “Muayyen bir zamanda sınırlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) bağlamlanmış kurallar hepsidür.” Bilimsel bir disiplin olarak tüze, kendi zarfında baz olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun zevat arası ilişkileri husus kayran kısmına Özel Ahbaplık, zevat ile devlet yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Ahbaplık, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna tahsisat Anayasa Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun başlıca alt dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku gayrı toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik devlet aracılığıyla güvenceye allıkınmış ve cebri yaptırımlara malik olmasıdır. Ahbaplık kuralları isim davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun valör kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle müşabih nitelikteki cemi durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Ahbaplık kayranında yaptırım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek midein kullanılır. Ahbaplık düzenini sağlamlamayı ve korumayı lakinçlayan yaptırımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve içsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yaptırımlar bu durumları mâni olmak midein kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, mahpus ve tıkır cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, kazanç mantinota; algı hukukunda algı ve kaçıntıçılık cezaları üzere çeşitli tüze dallarında çeşitli yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; dimaği bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik değil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek yahut siyasal reyleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan tüze, genel olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş sosyal bir yaşlakin düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbikî yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun sosyal yaşamı düzenleyip insanların barış ve emniyet zarfında bir arada yaşamalarını sağlamlamaktır. 2. Ameliye Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Kontralanması) Hukukun tatbikî amacını, sosyal gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile toplum zarfında canlı insanların, birbirleri ile tasarlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanoğlunun konstrüksiyonsından meydana gelen gereksinimlerinı katlamaya çallıkışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile doğum, izdivaç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir tüze düzeni yaşamın baz gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun doğal konstrüksiyonsına ve bundan gelecek gelen gereksinimlerine oranlı tutulmak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, soylu erki gerçeklere de sadıkdır; soylu erki ihtiyaçlara uymalı ve onları katlamalıdır. 3. Hak Ahbaplık bu fonksiyonu ile sınırlı bir organizasyon şeşna aldığı sosyal ihtiyaçları, özü salt bir eşitlik düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak gerçeklik kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısa tanımıyla adalet, “bir eşitlik düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) tutulmak üzere dü çeşitli anlamda kullanılır. Hak gerçekte ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet demeında şahsi bir özelliği deyimler. Isim her dakika haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni bildirmek yolunda daima ve değmedarımaişetmez bir çaba gösterir. İşte bu hareket ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet mazmunı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği ilgi biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze kayranında hukuki valör olarak kavil konusu olan adalet de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve idraklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Topluluk mideindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini mideaziz kurallar cemiü olarak tüze, bu değerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve almak durumunda bulunmuş olduğuna göre, adaletin böylece, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında adalet acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü adalet mazmunı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm tüze sistemine ve sistemlerine hâkim mevcut, nesnel ve salt bir valör niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir toplum düzenini mideerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; lazım bulunan düzeni gözlemek, gerekse onu değmedarımaişettirmeyi meşrulaştırmak midein her dakika adalete başvurulur. Nesnel ve yasa üstü adalet hukukta katmıza müesses tüze düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim tüze demeında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, bulunan tüze düzenlerinin namına oranlı olup olmadığı açısından bir valör ve yorum ölçüsü olur. Gene bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve menfi katlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon abra zarfında olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Alışılagelen olarak tüm tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem sosyal yaşlakin uyacak, hem de bu sosyal yaşamın barış zarfında sürebilmesi midein bir düzen görünümünü sağlamlamaya çallıkışacaktır.